Duygu Koçu Ebeveyn Olmak
Birkaç farklı standartlaştırılmış testten çıkarılan değer
olan zekâ katsayısı; yani IQ'nun önemine odaklandığımız bir yerden
baktığımızda, duygusal zekâ olan EQ'nun önemini unutabiliyoruz. Oysaki bir
insanı yalnızca İQ'suna bakarak değerlendiremeyiz. Ebeveynin duyarlılığı ile
çocuğun duygusal zekâsı arasındaki bağlantıya dair farkındalık son yıllarda
iyice güçlendi. Böylesi bir farkındalık bizlere, nezaketin, sıcaklığın,
iyimserliğin ve sabrın duygusal açıdan sağlıklı ve terbiyeli çocuklar
yetiştirmek konusunda azarlamak, cezalandırmak gibi yöntemlerden daha etkili
olabildiğini gösterdi.
Yetişkin olarak olduğumuz yerden baktığımızda çocuklarımızın
duygularını, düşüncelerini anlayabilmek hiçte kolay olmuyor. Keza miras
aldığımız gelenek çocukların daha ufak daha güçsüz daha az rasyonel olmalarına
bakıp duygularını yok saymamıza yol açabiliyor. Çocukların duygularını anlamak
istiyorsak empatiden, dinleme becerilerinden yararlanmalıyız. Olan bitenlere
onların baktığı pencereden bakıp öyle bir yerden görmeye istekli olmamız ve
özverili davranmamız gerekiyor. Tabi ki oyun, çocukları anlayabilmemiz için en
önemli kaynak. Oyunla, oyuncu ebeveyn olarak yaklaştığımızda çocukların
duygularını anlamış, kabul etmiş ve onlara kaynaklarını görmeleri konusunda
yardımcı olmuş oluyoruz.
Baktığımızda her yeni kuşağın ebeveynleri çocukların
fiziksel, psikolojik ve duygusal gereksinimlerini karşılama konusunda bir
önceki kuşaktan daha başarılı olmuştur. DeMause'un ifadesiyle, "Ebeveynlik artık
çocuk iradesini kırmak değil; bu iradeyi eğitmek, doğru tarafa yönlendirmek,
toplumsallaştırmak ve gerektiğinde de riayete yöneltmek anlamına gelmektedir."
Çocukların Duygularına Dikkat Etmek Neden Önemlidir?
Araştırmalar, ebeveynlerin bebeğin duygusal işaretlerine
dikkat etmediklerinde bebeğin, duygularını dengeleyip düzenlemek konusunda bir
beceri sergileyemediğine dair bulgular sunuyor. Ses çıkarmanın dikkat
çekmediğini öğrenebilir ve bu yüzden sessiz ve pasif hale gelebilir. Bu da
sosyal bağlantılar kurmasını engeller. Diğer uçta ise sürekli uyarıldığı için
parmağını emerek veya battaniyesini okşayarak sakinleşebileceği gibi kaynakları
bir türlü keşfedemez. Sakinleşmek, dikkatli odaklayabilmek, duyguları
düzenleyebilmek bebek büyüdükçe daha da önem kazanır. Çocuk bu beceriler
sayesinde ebeveynlerden, bakımından sorumlu kişilerden ve ortamındaki diğer
bireylerden gelen sosyal ipuçlarını fark eder.
Bir Ebeveynin Duygu Koçu Olmasının Ne Önemi
Vardır?
Birçok araştırmaya göre de anneler ve babaların duygusal
rehberlik sunduğu çocukların rehberlik almayanlara kıyasla daha sağlıklı ve
başarılı olduklarını göstermiştir. Arkadaşlarıyla daha iyi geçiniyor, sorunlu
davranışları daha az gösteriyor ve şiddet gibi uyumu bozan eylemlere daha az
yöneliyorlar. Kısacası, duygusal açıdan da daha sağlıklı yaşamlar sürüyorlar.
Peki Duygu Koçu Ebeveyn Ne Yapar?
Hemen müdahaleye geçmeden önce empati kurar, çocuğun
penceresine geçmeye çalışır ve onun duygusunu anladığını bilmesini sağlar. Fakat
yalnızca bununla kalmaz, çocuğunun duygularına nasıl yaklaşması gerektiği
konusunda rehberlik de eder.
Duygu Koçluğu Sürecinin Beş Kilit Adımı:
Empati: Duygu Koçluğunun Temeli
1) Çocuğun duygusunun farkına varmak
2) Duyguyu bir yakınlaşma ve öğretme fırsatı olarak görmek
3) Empati kurarak dinlemek ve duyguların geçerliğini
onaylamak
4) Çocuğun duygularını adlandırmasına yardımcı olmak
5) Çocuğun sorunu çözmesine yardım ederken sınırlar
belirlemek
Ben bu yazımda John Gottman ve Joan DeClaire'ın "Duygusal
Zekâsı Yüksek Çocuklar
Yetiştirmek" adlı kitabından yararlandım. Daha fazlasını öğrenmek için bu
kitabı edinebilirsiniz.
Kaynakça: Gottman J. ve DeClaire J. (2020). Ebeveynliğin
Kalbi: Duygusal Zekâsı Yüksek
Çocuklar Yetiştirmek. Görünmez Adam Yayıncılık, Ankara. 4. Basım.
Psikolojik Danışman Merve Avcı
Çocuk, Ergen ve Aile Danışmanı
Instagram: @psk.dan.merveavci
